چند وقت پیش ؛ یکی از دوستان طی تماسی درخواست کرد که متن اصلی جمله مشهور چارلز دیکنز راجع به امام حسین علیه السلام 1؛ را پیدا کنم. و منابع آنرا بررسی نمایم؛ تا صحت و اعتبار این جمله مشخص شود. جمله فارسی ، عربی و انگلیسی اش به راحتی پیدا شد اما تلاشم برای یافتن منابعی که سخن چارلز دیکنز را تایید کند بی نتیجه ماند... این مطلب ، به بررسی صحت جمله مشهور چارلز دیکنز راجع به امام حسین علیه السلام میپردازد.
مساله زمانی برایم عجیب تر میشود که سایت هایی مثل حوزه+، فارس+، باشگاه خبرنگاران+ ، تبیان+ و سایت مشرق نیوز+ ، این جمله را بدون منبع منتشر نموده اند. حتی در جستجویی که داشته ام، امام جمعه هامبورگ+هم به این جمله چارلز دیکنز اشاره کرده اند.
چارلز دیکنز کیست!؟
چارلز جان هوفام دیکنز (Charles John Huffam Dickens) متولد فوریه ۱۸۱۲(متوفی ۹ ژوئن ۱۸۷۰ ) است. او برجسته ترین رمان نویس انگلیسی عصر ویکتوریا و یک فعال اجتماعی توانمند بود که بعد از شکسپیر، تأثیرگذارترین نویسنده در زبان انگلیسی بوده‌است2.
و اما جمله مشهور منتسب به چارلز دیکنز:
"اگر منظور حسین، جنگ در راه خواسته‌های دنیایی بود، من نمی‌فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم میکند که او فقط به خاطر اسلام فداکاری خویش را انجام داد".
حتی اگر این جمله واقعا به چارلز دیکنز منتسب باشد باز هم این جمله صحیح نبوده و نیست، چرا که شهید مطهری(رحمه الله) در کتاب حماسه حسینی اش، میفرمایند:
«من نمی دانم کدام جانی یا جانی هایی ، جنایت را به شکل دیگری بر حسین بن علی وارد کردند و آن اینکه هدف حسین بن علی را مورد تحریف قرار دادند و همان چرندی را که مسیحی ها در مورد مسیح گفتند، درباره حسین گفتند که حسین کشته شد برای آنکه بار گناه امت را به دوش بگیرد، برای اینکه ما گناه بکنیم و خیالمان راحت باشد، حسین کشته شد برای اینکه گنهکار تا آن زمان کم بود،بیشتر بشود.»3
شهید مطهری (رحمه الله) به همین مقدار بسنده نمی نماید و ادامه میدهد که:
حضرت اباعبدالله، در وصیت نامه ای به برادرشان، محمد بن حنفیه علت و دلیل قیامشان را اینگونه توضیح میدهند:
...و انّما خرجت ُلطلب الاصلاح فى أمّة جدى أرید أن آمر بالمعرفو و أنهى عن المنکر و أسیر بسیرة جدّى و أبى على بن أبى طالب...»5
ترجمه : ... خروج من (بر یزید) برای ایجاد فتنه و فساد یابرای سرگرمی و خودنمایی نیست , بلکه برای اصلاح امور امت جدّم رسول خدا است . من تصمیم گرفته ام امر به معروف و نهی از منکر کنم و از سیره و روش جدّم و پدرم علی بن ابی طالب پیروی کنم...
پس نتیجه میگیریم که حتی اگر این جمله و جملات از چارلز دیکنز هم بوده باشد، این نویسنده انگلیسی، علل و هدف قیام اباعبدالله را متوجه نشده است و فکر میکند فدا شدن و فدا کردن ، یک هدف است! خیــر ! او حسین ابن علی علیه السلام را با مسیح به صلیب کشیده شده ساختگی مسیحیت ، اشتباه گرفته است. در حالیکه فدا شدن، طبق بیان نورانی خود معصوم، وسیله ایست برای احیا کردن اصلاح امور امت اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر....!
قبل از اینکه به موضوع بررسی اعتبار این جمله چارلز دیکنر بپردازم :
1. امام حسین علیه السلام شخصیتی برجسته و والایی دارند که حتی غیر مسلمانان به این موضوع اشاره کرده اند؛ و بعید است این گونه جملات صحیح نباشد. فداکاری اباعبدالله الحسین علیه السلام کار را به جایی رسانده است که حتی دشمنان آل الله و اسلام هم به بزرگواری و عظمت اباعبدالله اشاره کرده اند.
2. این جملات به عظمت حضرت امام حسین علیه السلام نمی افزاید و از آن هم چیزی کم نمیکند. این عباراتی که از دیگران راجع به امام حسین علیه السلام نقل شده بیانگر این نکته است که حتی غیر مسلمانان نمیتوانند عظمت ایشان و اهداف مقدس اباعبدالله را نادیده بگیرند.
انچه در این بخش مطرح است؛ بررسی اعتبار و سندیت جملات مطرح شده از سوی چارلز دیکنز نسبت به اباعبدالله است که نباید جملات را بدون منبع و رفرنس به کسی منتسب کرد، آن هم در زمانیکه تمامی آثار افراد به راحتی در دسترس است.
در پی یافتن منابع به مجله ی ادبیات انگلیسی با نام "جُنگ بنتلی" 6 رسیدم. این مجله ادبیات را ریچارد بنتلی7 به رشته تحریر دراورده و در بین سالهای 1836 تا 1858 منتشر میشده است. اگرچه چارلز دیکنز بعنوان اولین مقاله نویس این اثر شناخته شده است8، اما آثار نویسندگانی چون: ویکی کالینز9 ، کاترین سجویک10 ، برینلی پیکه11 ، توماس مور12 ، توماس پیکاک13 ، ویلیام مادفورد14 ، هنری وود15 و بعضی از داستان های کوتاه ادگار الن پو16 در این جُنگ مشهود است. اثر الیور توییست از چارلز دیکنز در این مجموعه برای اولین بار به چاپ رسیده.17 18
منابع:
2.به نقل از جیمز جویس
3. «مجموعه آثار شهید مطهری»، ج17، ص 32.
4. همان، جلد 17،ص 109
5. مقتل الحسین مقرم , ص 156 به نقل از مقتل خوارزمی , ج 1 ص 188 و مقتل العوالم , ص 54
6. Bentley's Miscellany
7. Richard Bentley
8. https://www.britannica.com/topic/publishing/Magazine-publishing#ref398394
9. Wilkie Collins
10. Catharine Sedgwick
11. Richard Brinsley Peake
12. Thomas Moore
13. Thomas Love Peacock
14. William Mudford
15. Mrs Henry Wood
16. Edgar Allan Poe
17. https://en.wikipedia.org/wiki/Bentley%27s_Miscellany
18. http://www.smith.edu/libraries/libs/rarebook/exhibitions/dickens/6-bentleys.htm
علیرضا
